Akatyst ku czci Męczenników Unickich
Utwór na chór a capella i solistów z towarzyszeniem burdonu
Słowo od kompozytora
Akatyst jest formą śpiewanego nabożeństwa wywodzącą się z tradycji Kościoła Bizantyjskiego. Już od średniowiecza ta forma poetyckiej modlitwy wysławiającej Chrystusa, Najświętszą Maryję Pannę, lub świętych używana jest również w Kościele Zachodu. Najbardziej znanym tego typu wielozwrotkowym hymnem jest Akatyst ku czci Bogurodzicy.
Tekst Akatystu ku czci Męczenników Unickich powstał w środowisku księży Marianów w II połowie XIX wieku i funkcjonuje modlitewnie w jedynej na świecie parafii neounickiej w Kostomłotach nad Bugiem. Historia opowiedziana tekstem Akatystu to heroiczna obrona kościoła unickiego przez jego parafian wobec aktu siłowego wcielenia ich Kościoła do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na mocy rozporządzenia cara Aleksandra II. Podporządkowanie Kościoła Unickiego Moskwie miało ułatwić rusyfikację terenów nadburzańskich. Broniący swojego kościoła i modlący się przed nim unici zostali bestialsko zamordowani przez rosyjskich żołnierzy.
Jakże mocno przemawia do nas ta historia wobec bezpardonowej agresji Rosji na Ukrainę rozpoczętej w lutym 2022 roku. Warto głosić ją wszystkim ludziom dla uwrażliwienia na mechanizmy myślenia imperialnego, które były, są i będą zagrożeniem dla życia i cywilizacji.
Wyjątkowość tekstu o Unickich Męczennikach z Pratulina skłoniła Proboszcza z Kostomłotów, księdza Piotra Witkowicza, konsultującego się z dyrygentem chóru z Białej Podlaskiej, dr Piotrem Karwowskim, do zamówienia muzyki specjalnie temu tekstowi dedykowanej. W roku 2021, roku 25 lecia beatyfikacji przez św. Jana Pawła II Męczenników z Pratulina miałem zaszczyt otrzymać takie kompozytorskie zlecenie. Przyjąłem je, mając nadzieję, że dzięki mojemu dużemu doświadczeniu w wykonywaniu muzyki chóralnej Zachodu i Wschodu, będę w stanie stworzyć utwór, który będzie pomostem między tymi dwoma, jakże różnymi kulturami. Moją ideą fix było skomponowanie muzyki, która niosąc tekst o tragicznej historii Męczenników Podlaskich, będzie równocześnie krokiem ku pojednaniu i wzajemnej tolerancji ludzi różnych obrządków.
Pracę nad skomponowaniem muzyki do Akatystu rozpocząłem od spotkania z księdzem doktorem Piotrem Paćkowskim, z którym odbyliśmy głębokie rozmowy i wspólną wycieczkę, w ramach której odbyliśmy spotkanie z poprzednim proboszczem parafii Kostomłoty, księdzem Zbigniewem Nikoniukiem , jak również znaleźliśmy się w miejscowości Kostomłoty, gdzie zapoznaliśmy się z aktualnym proboszczem kostomłockiej parafii, księdzem Piotrem Witkowiczem. Wyposażony w coraz większą wiedzę i śpiewniki z pieśniami używanymi w liturgii odprawianej w Kostomłotach zabrałem się za tworzenie muzyki Akatystu.
Muzyczna forma Akatystu jest formą cykliczną. Składa się z Kontakionów i Ikosów. Te pierwsze są rodzajem krótkich, śpiewanych homilii, są przekazem refleksji teologicznej, wskazaniem wartości duchowych wynikających z opowiadanej historii. Ikosy składają się z dwóch części: w pierwszej solista kreśli sylwetkę męczennika, któremu dana część jest poświęcona i opowiada o okolicznościach jego męczeństwa. Druga część, wykonywana przez chór składa się z ośmiu wezwań do Męczennika. Każde z wezwań rozpoczyna się od słowa Witaj.Przy komponowaniu muzyki do Akatystu wykorzystałem elementy muzyki bizantyjskiej. Partiom solowym towarzyszy burdon (stały dźwięk będący podstawą skali, w której utrzymana jest partia solisty). Partie solowe czerpią z bogatej schedy skal greckich. W końcu Akatyst wywodzi się z tej kultury, zaś literalne znaczenie tego słowa to greckie nie siedząc, co wskazuje na potrzebę wykonywania hymnu akatystowego w postawie stojącej. 13 Męczennikom z Pratulina poświęconych jest 13 Kontakionów i 13 Ikosów.
Na jesieni 2022 roku Akatyst ku czci Męczenników Unickich został nagrany na płytę CD. Płyta ta znajduje się w katalogu Wydawnictwa Mikroklimat.
Można również pobrać sobie nuty – partyturę Akatystu. Nuty można znaleźć tutaj.
Wykonania Akatystu
2022-05-22 Biała Podlaska Sanktuarium Miłosierdzia Bożego – prapremiera Akatystu
Wykonawcami pierwszego wykonania Akatystu byli:
- Chór Schola Cantorum Misericordis Christi pod dyrekcją dr Piotra Karwowskiego
- Soliści i wykonawcy burdonu: ksiądz doktor Piotr Paćkowski, Paweł Szczyciński, Leszek Kubiak, Rafał Kanowski, Stanisław Szczyciński
2022-06-19 Kostomłoty – wykonanie Akatystu na uroczystościach odpustu parafialnego
Wykonawcami byli:
- Chór Schola Cantorum Misericordis Christi pod dyrekcją dr Piotra Karwowskiego
- Soliści i wykonawcy burdonu: Krzysztof Chalimoniuk, Paweł Szczyciński, Leszek Kubiak, Rafał Kanowski, Stanisław Szczyciński
2022-10-23 Kłoczew wykonanie w dniu wspomnienia błogosławionych Męczenników
Wykonawcami byli:
- Schola Cantorum Misericordis Christi pod dyrekcją dr Piotra Karwowskiego
- Soliści i wykonawcy burdonu: Ksiądz Piotr Paćkowski, Paweł Szczyciński, Stanisław Szczyciński, Rafał Kanowski, Mateusz Grzyb
2022-11-02 Piaseczno, kościół pw. św. Anny – wykonanie w Dniu Zadusznym
Wykonawcami byli:
- Chór Zalesiańskiego Towarzystwa Śpiewaczego pod dyrekcją Stanisława Szczycińskiego
- Soliści i wykonawcy burdonu: Paweł Szczyciński, Krzysztof Chalimoniuk, Rafał Kanowski, Leszek Kubiak, Łukasz Kalisz, Andrzej Borzym Junior, Maciek Szczyciński, Paweł Kamiński